EPZ бол эдийн засгийн хөгжлийн стратеги юм.
Оршил
Хєгжиж буй олон улс орон дэлхийн нийлїїлэлтийн сїлжээнд нэгдэх замаар эдийн засгаа єєрчлєхийг оролдож байна. Энэ нь импортын төвтэй эдийн засгаас экспортыг үндэслэн нэгээс нөгөөд шилжих гэсэн үг юм. Ази, Африк, Латин Америкийн улс орнууд үндэстэн дамнасан компаниудын хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих экспортын хөгжлийн хөтөлбөрүүдийг бий болгож байна.
Олон улсын хэрэглэдэг нэг хэрэгсэл бол Экспорт Боловсруулах бүс (EPZ) юм.
Эдгээр нь дараах зүйлсийг хийхээр төлөвлөгдсөн улс оронд сонгогдсон газрууд юм:
- Ажлын байр бий болгохын тулд гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах
- Үйлдвэрлэлийн баазыг өргөжүүлэх
- Технологийг нэвтрүүлэх
- Бүсүүд болон дотоодын эдийн засгийн хоорондох уялдаа холбоог бий болгох
EPZ нь байгалийн баялаг, хямд ур чадвар бүхий ажиллах хүч, эсвэл логистикийн давуу тал зэрэг хөрөнгө оруулалтыг татах боломжтой нөөцтэй болно.
Үндэстэн дамнасан хөрөнгө оруулалтыг түргэвчилсэн тусгай зөвшөөрөл олгох эсвэл барилгын зөвшөөрөл олгох, гаалийн доод дүрэм, татвараас чөлөөлөх татварын хөнгөлөлт зэрэг арван жилийн татварын хөнгөлөлт зэрэг хөрөнгө оруулагчдын шаардлагад дэд бүтцийг хөгжүүлэх замаар хөрөнгө оруулалтыг дэмжих болно.
Экспортыг боловсруулах бүс нутгийн түүх
EPZ-ийн ойлголт нь XIX зууны үед Хонконг, Гибралтар, Сингапур зэрэг томоохон боомтуудад байгуулагдсан чөлөөт худалдааны бүсээс үүссэн байж болох юм. Эхний худалдааны чөлөөт бүсүүд нь импорт, экспортыг гаалийн бүрдүүлэлтэд оруулахгүй байх боломжийг олгож, бараа бүтээгдэхүүнийг хурдан экспортлох боломжтой болгосон.
EPZ-ийг 1930-аад оноос эхлэн хөгжиж буй орнуудад гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих зорилгоор ашиглаж ирсэн. Энэ механизмыг EPZ гэж нэрлэнэ. Зарим улс орнуудад энэ нь Мексикт байдаг Худалдааны чөлөөт бүс (FTZ), Эдийн засгийн тусгай бүс (SEZ), maquiladora гэж нэрлэгддэг.
Зарим анхны EPZ-ийн зарим нь Латин Америкт байсан бол АНУ-д 1934 онд анхны чөлөөт худалдааны бүс байгуулагдсан.
1970-аад оноос эхлэн хөгжиж буй орнууд EPZ-ийг хөгжингүй орноос хөрөнгө оруулалтыг дэмжих замаар эдийн засгаа дэмжих арга замыг харсан.
2006 онд 130 орноос 3500 гаруй EPZ-ыг байгуулж, EPZ-ийн ажилд 66 сая ажилчин ажилласан байна. EPZ зарим үйлдвэрүүдийн ганц байршил байдаг бол Хятадын эдийн засгийн тусгай бүс зэрэг зарим нь суурин хүн амтай байдаг.
Экспортыг боловсруулах бүс нутгийн давуу тал
EPZ-ыг хилийн чанадаар хангах 130 гаруй улс орнуудад EPZ-ийг бий болгох давуу тал нь хөгжиж буй орнуудад маш тодорхой харагдаж байна.
Тодорхой ашиг тусыг дурдвал:
- Экспорт нэмэгдэх замаар гадаад валютын ханш өснө
- Ажлын байр бий болгох
- Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт (ГШХО) нь тухайн улсад хүлээлгэн өгдөг
- Технологийг улс оронд нэвтрүүлэх
- EPZ-ээс буцааж татах дотоод эдийн засагт бий болгох
EPZ-ийн дэд бүтцийг бий болгох хөгжлийн эхний өртөг, түүнчлэн гадаадын хөрөнгө оруулалтанд санал болгож буй татварын урамшуулал зэрэг үндсэн орны үр ашиг нь тодорхой хэмжигдэхүйц биш юм.
Дэлхий даяар ЭТЗ-ийн судалгаанууд хийгдэж байгаа бол зарим улс орнууд Хятад, Өмнөд Солонгос, Индонез гэх мэт EPZ-ийг нэвтрүүлсэнээр зарим улс орнууд үр өгөөжөө өгч байна.
Филиппин гэх мэт зарим дэд бүтцийн өртөг зардал нь ашиг тусаа алдаагүй байхад зарим нь гүйцээгүй байна.
Судалгаагаар хямд хөдөлмөрийн үр ашиг бүхий улс орнууд хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлж, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг бий болгохын тулд EPZ-ийг ашиглах боломжтой гэж дүгнэсэн байна.
Экспорт боловсруулах бүс сул тал
Олон улсын хөдөлмөрийн эрхийн форум (ILRF) зэрэг бүлгүүд зарим хөгжиж буй орнуудад EPZ-ийн ажилчдын дийлэнх нь эмэгтэйчүүд бөгөөд хямд хөдөлмөрийн цөөрмийн 90% -ийг эзэлдэг болохыг тогтоожээ.
EPZ-ийн ажилд бага цалин хөлс, өндөр ажлын эрчим, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, хөдөлмөрийн эрхийг таслан зогсоох зэрэг эдийн засагчдын дүгнэлт гарчээ. EPZ-ийн цалин хөлс нь тухайн улсын хөдөө орон нутагт, ялангуяа эмэгтэйчүүдэд илүү байгаа нь үнэн бөгөөд EPZ-ийн цалин хөлсний EPZ-ийн гадуур харьцуулж болохуйц ажилтай харьцуулахад өндөр байдагтай холбоотой байдаг.
ЭПЗ-ийн хүрээнд эмэгтэй ажилчдаас илгээсэн цалингаас хөдөөгийн олон өрхүүд хамаардаг.
ЭПЗЗ-ийг үүсгэсэн олон засгийн газрууд EPZ-ийн хүрээнд хөдөлмөрийн хөдөлгөөнт үйл ажиллагаануудыг хэрэгжүүлсэн. Засгийн газраас явуулсан хєдєлмєрийн хєдєлгєєний янз бїрийн хязгаарлалт нь їйлдвэрчний эвлэлийн їйл ажиллагааг нийт буюу хэсэгчлэн хориглох, хамтын хэлэлцээ хийх хїрээг хязгаарлах, їйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагыг хориглох явдал юм.
Хамгийн сүүлд Бангладешт засгийн газраас эвлэлдэн нэгдэхийг хориглох бодлого баригдаж дууссаны дараа 1100 гаруй ажилчдыг хороосон.
Аюулгүй ажлын нөхцөл нь EPZ-тай холбоотой байдаг сөрөг хүчин зүйл юм. Ажилчид ажиллагсад нь их хэмжээний дуу чимээ, халаалт, үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжгүй байдал, барилга байгууламжгүй барилга байгууламж зэрэг биет аюултай нөхцөлд олон цагаар ажиллахаар төлөвлөж байна. Үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагад нэвтрэх боломжгүй учраас зарим үйлдвэрүүдийн нөхцөл байдлыг өөрчлөх нь бага юм.
EPZ-ууд улам бүр нэмэгдэж байгаа тул бусад хөгжиж буй орнуудтай өрсөлдөхүйц зардлыг аль болох бага байлгах хөшүүрэг байдаг. Энэ нь ажилчид ажлын байрны аюулгүй байдлын үр дагаврын үр дагаврыг амсах болно гэсэн үг юм.
Гари Марион, Логистик ба Нийлүүлэлтийн хэлхээний мэргэжилтэн Баланс дахь шинэчлэгдсэн.